ანოტაცია. თანამედროვე სამყაროში დღითიდღე უფრო მეტ მნიშვნელოვბას იძენს განახლებადი ენერგიის წყაროების ათვისება, აღნიშნული ტრანსფორმაცია კი მნიშვნელოვანი გავლენის მატარებელია როგორც განვითარებადი, ასევე გარდამავალი ეკონომიკის მქონე ქვეყნებისათვის, მათ შორის  გამონაკლისს არ წარმოადგენს საქართველო, რომელიც აქტიურად გადის მსოფლიოში მიმდინარე, ტრანსფორმაციის, გარდაქმნებისა და სიახლეების ათვისების ყველა ეტაპს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე ჩვენთვის აქტუალურ საკითხს წარმოადგენს საქართველოს განახლებადი (ქარისა და მზის) ენერგიის წყაროების ათვისებაში ციფრული ტრანსფორმაციის როლის გაანალიზება და შესაბამისი პოტენციალის წარმოჩენა.

საკვანძო სიტყვები: განახლებადი ენერგია, ფოტოელექტროსადგურები, ციფრული ტრანსფორმაცია, დიგიტალიზაცია, ენეგოეფექტურობა. 

შესავალი

საქართველოს თავისი მდებარეობიდან გამომდინარე დიდი პოტენციალი გააჩნია ენერგოეფექტურობის გარდაქმნის გზაზე განახლებადი ენერგიის წყაროების ათვისების თავალსაზრისით, თუმცა რეალობა დღეს სულ სხვაგვარია და საქართველოს ჰიდროელექტრო­სადგურების ჯერ კიდევ მცირე ნაწილი აქვს ათვისებული. ახლახან დაიწყო ასევე ისეთი არატრადიციული განახლებადი ენერგიის წყაროების ათვისება, როგორიცაა ქარისა და მზის ენერგიები. განახლებადი ენერგიის წაყაროების ათვისება და გენერაციის ზრდა მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება ქვეყნის ენერგეტიკული რესურსების სწორად გადანაწილებისა და ბაზრის  დივერსიფიკაციის გზაზე, ამასთან მნიშვნელოვანია ამ პოტენციალის ათვისების პროცესში დიგიტალიზაციის პროცესის სწორად გამოყენება, რაც კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების გზაზე.

თანამედროვე მსოფლიოს მნიშვნელოვან გამოწვევას წარმოადგენს ენერგოეფექ­ტურობა და განახლებადი ენერგიის წყაროებს ათვისება. მეტი არატრადიციული განახლებადი ენერგიის დანერგვა გამოიწვევს კონკრეტული კომპანიების კონკურენტუნარიანობის ზრდას.

ამ თვალსაზრისით, დიგიტალიზაცია მოქმედებს მენეჯმენტის პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებით, რომელიც ახდენს პროცესების ოპტიმიზებას.

ეკონომიკური გარდაქმნის სრულ დამკვიდრებას დრო სჭირდება და ბევრი საწარმო კვლავაც მუშაობს მოძველებული მოწყობილობებით და ტექნოლოგიებით (მათ არ გააჩნიათ ინვესტირების რესურსები ახალ მოწყობილობებისთვის). ენერგოფასების ზრდასთან დაკავშირებით, ინვესტიციები ენერგოეფექტურობაში იძლევა საწარმოების მოდერნიზების და დანახარჯების კლების საშუალებას, ინვესტიციები ენერგოეფექტურობაში ამ ზეგავლენის შემცირების ვალდებულებების დემონსტრირებას ახდენს.

ინვესტიციების განხორციელება ენერგოეფექტური პროექტების დასაფინანსებლად სხვადასხვა საწარმოებში, შესაძლებელია იყოს შემდეგი გავლენის მატარებელი:

საწარმოებს შეუმცირდებათ ენერგოდანახარჯები, რაც პირდაპირი გავლენის მატარებელია ფინანურ შემოსავლებზე. შემცირდება მგრძნობელობა ენერგოფასების ცვლილებასთან დაკავშირებით, გაიზრდება კონკურენტუნარიანობის დონე, გაუმჯობესდება ხარისხი, რასაც თან მოყვება წარმოებისა და შემოსავლების  ზრდა,  ამასთან შემცირდება CO₂-ის გამოყოფა, რაც მნიშვნელოვანია თანამედროვე გარემოს გაუმჯობესების თვალსაზრისთ.

ენერგოეფექტურობის ინვესტიციების ძირითადი სარგებელი ემყარება მათ მიერ ელექტროენერგიასა და ბუნებრივ აირზე მიღწეული დანახარჯების შემცირებას. ენერ­გოეფექტურობის ინვესტიციების უკუგების პერიოდი საკმაოდ ცვალებადია პროექტის ტიპიდან გამომდინარე და ძირითადად 1,5-დან 6 წლამდე პერიოდს მოიცავს, რაც შედარებით მცირე დროა სხვა კაპიტალურ ინვესტიციებთან შედარებით — ინვესტიციის უკუგების პერიოდი მცირდება რაც უფრო მაღალია ენერგიის ფასი და ენერგოდანაზოგი თითოეულ ინვესტირებულ დოლარზე.

განახლებადი ენერგიის პროექტში ჩადებული ინვესტიციის სარგებელია ის, რომ ინვესტიცია აგრძელებს იაფი, სუფთა და საიმედო ენერგიის მიღებას დაფინანსების ანაზღაურებიდან მრავალი წლის შემდეგაც.

ენერგეტიკის სექტორში მსოფლიო მასშტაბით განვითარებული მოვლენებისა და რყევების ფონზე განახლებადი ენერგიის წყაროების მნიშვნელობა დღითიდღე იზრდება. განახლებადი ენერგიის წყაროებიდან მიღებული ენერგია, არა მხოლოდ ეხმარება ქვეყნებს, შეავსონ წარმოქმნილი ენერგიის დეფიციტი, არამედ წარმოადგენს კლიმატის ცვლილებების საპასუხოდ მნიშვნელოვან ინსტრუმენტს, რომელიც ემსახურება კლიმატის ცვლილების მიმართ მედეგობისა და სათბურის გაზების დაბალემისიიანი განვითარების უზრუნველყოფის შესახებ პარიზის შეთანხმების გლობალური მიზნების მიღწევას. ამ ამბიციური მიზნების მისაღწევად და ემისიების მნიშვნელოვნად შესამცირებლად საჭიროა ფართომასშტაბიანი ინვესტიციების განხორციელება. შესაბამისად, დღის წესრიგში დგას მნიშვნელოვანი ფინანსური რესურსების მოზიდვა, ახალი ტექნოლოგიური ჩარჩოების შექმნა და სხვადასხვა სახელმწიფო და კერძო აქტორებს შორის შესაძლებლობების გაძლიერება.

განახლებადი ენერგიის წყაროებში ინვესტიციების განხორციელებისა და დიგიტალიზაციის პროცესის ბენეფიტების მიუხედავად, არსებობს რიგი მიზეზები, რის გამოც ბევრი ბიზნესი თავს იკავებს ინვესტიციების განხორციელებაზე, მათ შორის შეიძლება გამოვყოთ რამდენიმე მიზეზი: საწყის ეტაპზე ისინი ძირითადად წარმოების პროცესის ოპტიმიზაციით არიან დაკავებული და ნაკლებ დროს უთმობენ ენერგოეფექტურობის პროექტს.

ევროკავშირის გარემოსდაცვითი მიზნები მოითხოვს დიგიტალიზაციის მხარდაჭერას როგორც ელექტროენერგიის წარმოებაში,  ასევე  ერთმანეთთან დაკავშირებული ელექტრო­სის­ტემების მართვაში.  თუმცა ცვალებადობა, რომელიც ახასიათებს განახლებადი ენერგიის წარმოების ტექნოლოგიებს, როგორიცაა ქარი და ფოტოელექტროსადგურები, აუცილებელს ხდის ინფორმაციის მიღებას, დამუშავებას და გადაცემას დიდი მოცულობითა და მაღალი სიჩქარით. სწორედ აქ ჩნდება გამოწვევები.

Bloomberg Media-ის მიერ გაკეთებული შეფასებიდან ვხედავთ პოზიტიურ გზავნილებს საქართველოს სტრატეგიული მდებარეობა ნიშნავს, რომ საქართველო ითამაშებს მზარდ როლს საერთაშორისო ენერგომომარაგებაში. შავი ზღვის ახალი ელექტროსაკაბელო პროექტი კავკასიის ელექტროსისტემებს ევროპის კონტინენტთან დააკავშირებს. 1195-კილომეტრიანი წყალქვეშა კაბელი, რომელიც 2029 წელს ამოქმედდება, საქართველოს ელექტროენერგიის ჰაბად გადააქცევს და ევროკავშირის შიდა ელექტროენერგიის ბაზარზე გააერთიანებს.

ასევე აქ ნათქვამია, რომ ინვესტორები აშკარად წახალისებული არიან — პირდაპირმა უცხოურმა ინვესტიციებმა საქართველოში 2022 წელს გადააჭარბა ყველა დროის მაქსიმუმს და 2 მილიარდ დოლარს მიაღწია, რაც ნიშნავს 61%-იან ზრდას 2021 წელთან შედარებით. 2022 წელს ესპანურმა Aqualia-მა, რომელიც არის მესამე უმსხვილესი კერძო წყალმომარაგების კომპანია ევროპაში, 180 მილიონი დოლარის ინვესტიცია განახორციელა, რაც მოზიდული იყო ქვეყნის ძლიერი საინვესტიციო პოლიტიკისა და გატარებული ღონისძიებების შედეგად.

Bloomberg Media-ის 2022 წელს ჩატარებულმა  საკუთარმა კვლევამ, რომელშიც მონაწილეობა მიიღო მთავარმა საერთაშორისო ინვესტორებმა, საქართველო მე-13 ყველაზე პოპულარულ საინვესტიციო ადგილად დაასახელა მსოფლიოს მთავარ ეკონომიკებს შორის, მათ შორისაა აშშ და ჩინეთი. გამოიკვეთა, რომ საქართველოში ინვესტორებს იზიდავთ წვდომა ევროპასა და აზიას შორის უსაფრთხო მიწოდების ჯაჭვებზე და მათ მიერ ახალ ტერიტორიებზე გაფართოების შესაძლებლობებზე. ინვესტორებისთვის პრიორიტეტული სფეროები მოიცავს ადგილობრივი მიწოდების ქსელებს, კომერციულ ობიექტებს, ბიზნესსერვისებს და გრძელვადიან ინფრასტრუქტურას.

იევ-ის და ისევ Bloomberg-ის კვლევამ აჩვენა, რომ IT იყო წამყვანი სექტორი ინვესტიციებში. 2016-2021 წლებში საქართველოს IT და კომუნიკაციების სექტორი მთლიანი დამატებული ღირებულებით გაიზარდა 102%-ით. ამ სექტორის საექსპორტო სერვისები 2021 წლამდე გაიზარდა 61%-ით, ტენდენცია კვლავ გაიზრდება უცხოეთში IT  და ბიზნესპრო­ცესების აუთსორსინგის მრავალი კომპანიის ჩამოსვლის შემდეგ, როგორიცაა Combined Radio Solutions, ამერიკული IT კომპანია, რომელიც საქართველოში ჩამოვიდა. 

ევროპის აღდგენის გეგმის მიზნები, რომლებიც მოიცავს სათბურის გაზების ემისიების შემცირებას, განახლებადი ენერგიის შეღწევას და ენერგოეფექტურობას, განაპირობებს განახლებადი ენერგიის გაძლიერების აუცილებლობას და დეფოსილიზაციის ციკლის დაკმაყოფილებას.

მოცემულიდან გამომდინარე ყურადღებას გავამახვილებთ ენერგეტიკის სექტორის ციფრულ ტრანსფორმაციაზე და იმაზე, თუ როგორ გახდა დიგიტალიზაცია განახლებადი ენერგიის სექტორის ევოლუციის ხელშემწყობი.

ენერგეტიკული სექტორი ახლა განიცდის  ტრანსფორმაციას და დიგიტალიზაცია ერთ-ერთი მთავარი ფასილიტატორია მისი შესრულების უზრუნველსაყოფად.

წლების წინ კომპანიებმა  ენერგოეფექტურობის გაუმჯობესების მიზნით დაიწყეს ისეთი ახალი ტიპის მრიცხველების გამოყენება, როგორიცაა ციფრული მრიცხველები, სმარტ მრიცხველები და ა.შ.

ციფრული ტექნოლოგიები აქამდე გამოიყენებოდა ენერგიის მართვის პროცესის გასაუმჯობესებლად, მაგრამ სწორედ მაშინ დაიწყო მათი გამოყენება ენერგიის გამომუშავებისა და განაწილების გზების შესაცვლელად.

დიგიტალიზაცია მოქმედებს, როგორც ბერკეტი სექტორში კლიმატის ცვლილებასთან საბრძოლველად და ელექტროენერგიის წარმოების პროცესების ოპტიმიზაციისთვის, რათა შემცირდეს ემისიები და დააკმაყოფილოს ენერგეტიკული მოდელის დეკარბონიზაციის მიზანი.

მიუხედავად იმისა, რომ გასული ათწლეულის განმავლობაში განახლებადი ენერგიის წყაროების ათვისება დაჩქარდა, ენერგიის საერთო მოხმარებაში კვლავ დომინირებს წიაღისეული საწვავი. ზოგიერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დაბრკოლება, რომელსაც სექტორის კომპანიები აწყდებიან, არის შემდეგი პრობლემები:

გეოგრაფიულად დისპერსიული ენერგეტიკული მონაცემები;

ინტეგრირებული პლატფორმის ნაკლებობა, რომელიც ხელს უშლის ინდუსტრიის მოთამაშეებს მიიღონ ინფორმირებული გადაწყვეტილებები და მონაცემებს ტოვებს იზოლირებულ და გადაუმოწმებელ ბაზარზე;

აქტივების თვალყურის დევნების შეუძლებლობა — ისტორიული შაბლონებიდან მიწოდებისა და მოთხოვნის ტენდენციებამდე თვალყურის დევნება აუცილებელია სუფთა ენერგიის მიწოდების ოპტიმიზაციისთვის;

მკაფიო და თვალსაჩინო მიზნების არარსებობა — ახალი ტექნოლოგიების დანერგვისკენ მიმართული საგზაო რუკის არარსებობა და სამოქმედო გეგმა ხელს უშლის წინსვლას ენერგოეფექტურობისკენ.

მნიშვნელოვანი ფაქტორია, გავაანალიზოთ ციფრული ტრანსფორმაციის სარგებელი განახლებადი ენერგიის სექტორში. ამ მხრივ დიგიტალიზაცია, თუ განხორციელდება შესწავლილი გეგმის ფარგლებში და ხელმძღვანელობს ინტეგრირებული ოპერაციების პლატფორმით, ხელს უწყობს განახლებადი ენერგიების, ენერგეტიკული პოლიტიკის ინტეგრაციას და მათ მართვაში გამჭვირვალობას. გარდა ამისა, ის მომხმარებელს უფრო მეტად უკავშირდება და სთავაზობს შემდეგ სარგებელს:

ციფრული ინსტრუმენტები და პლატფორმები ხელს უწყობს განახლებადი ენერგიის სადგურების აშენებას ავტომატური პროცესებით ინფორმირებული გადაწყვეტილების მისაღებად. გარდა ამისა, მათ მიერ შემოთავაზებული ურთიერთკავშირები უფრო დეცენტრალიზებული თაობის საფუძველია, რაც თავიდან აიცილებს იზოლირებულ „ენერგეტიკულ კუნძულებს“.

ეს პლატფორმები ამცირებს შეფერხების დროს გაფრთხილების შეთავაზებით, რომელიც დაფუძნებულია პროგნოზირებად მოვლაზე, აქტივების მოვლის მოლოდინში. საწარმოო ქარხნების მოდერნიზაცია აუცილებელია, რათა ისინი უფრო კონკურენტუნარიანი და ეფექტური გახდეს.

ამინდისა და ბაზრის პირობების უფრო ზუსტი პროგნოზი ხელს უწყობს განახლებადი ენერგიის წარმოების მაქსიმიზაციას რეალურ დროში მიღებული ყველა ინფორმაციის ღრმა ანალიზის შეთავაზებით, რათა შეძლონ გადაწყვეტილებების მიღება და მოთხოვნის სტაბილურობის შეთავაზება.

ხელოვნური ინტელექტისა და მანქანათმცოდნეობის გამოყენება ახალი განახლებადი წყაროების, ქარხნების ინჟინერიის და მშენებლობის ოპტიმიზაციის მიზნით ამცირებს ბაზარზე გასვლის დროს, წინასწარ ითვალისწინებს უფასო C0₂ გენერაციის სარგებელს და ზრდის წარმოებას.

უნდა აღინიშნოს, რომ ახალი ელექტროსადგურები, რომლებიც ახლა ინერგება, შეიძლება ითქვას, რომ ციფრულად იბადებიან თავიანთი დიზაინით, რაც უზრუნველყოფს მათი მომსახურების ეფექტურობასა და ხელმისაწვდომობას. გარდა ამისა, მათ მხარს უჭერენ ციფრული ტყუპები, რომლებიც ხელს უწყობენ მოდელირებას, პროგნოზირებას და ტესტირებას ოპტიმალური მუშაობისთვის, ელექტროენერგიის გამომუშავებიდან მომხმარებლებთან მის კავშირამდე. 

არსებული ქარხნების უმეტესობისთვის, ძირითადი საჭიროება არის სენსორების და მრიცხველების დაყენება მთელ სისტემაში, რათა შეიქმნას ჭკვიანი ქსელები. ყველა ეს ახალი სისტემა უნდა იყოს დაკავშირებული არსებულებთან, რათა მივაღწიოთ დიგიტალიზაციას სექტორში.

ხაზგასმით უნდა გამოვყოთ დიგიტალიზაცია და მისი ძირითადი არსი წარმოების პროცესის გაფართოების პროცესში. ციფრული ტრანსფორმაცია არის გადამწყვეტი ინგრედიენტი ენერგეტიკულ ტრანსფორმაციაში, რომელიც უფრო და უფრო მეტი განახ­ლებადი ენერგიის ინტეგრირების საშუალებას იძლევა  ელექტროსისტემაში, ზრდის ქსელის საიმედოობას და ეხმარება ენერგიის მოთხოვნის უკეთ მართვაში.

ამის მისაღწევად ენერგეტიკული კომპანიები უნდა დაეყრდნონ მართვის პროგრამულ უზრუნველყოფას, რომელსაც შეუძლია დააკავშიროს ყველა აქტივი და მოახდინოს მათი მენეჯმენტის ცენტრალიზება, რათა გადავიდნენ განახლებადი ენერგიის გამომუშავებაზე და შეამცირონ ნახშირბადის კვალი მათ ოპერაციებში.

უკვე არსებული და კარგად დატესტილი Nexus Integra-ის პროგრამით კომპანიებს შესაძლებლობა აქვთ მართონ თავიანთი ელექტროსადგურები, დაეყრდნონ უახლესი ტექნოლოგიების მოწინავე ანალიზებს. თქვენი პროცესების ოპტიმიზაციისთვის შეიტყვეთ მეტი, თუ როგორ მუშაობს ის და დაგვიკავშირდით, რათა შემოგთავაზოთ მორგებული ციფრული გეგმა.

აღნიშვნის ღირსია იაპონიის სამომავლო ხედვა, რომლის შესაბამისადაც მათ საკმაოდ ამბიციური მიზნები ამოძრავებთ. 2025 წლის აპრილის შემდეგ ტოკიოში ყველა მსხვილმასშტაბიან სახლზე სავალდებულო ხდება მზის პანელების დამონტაჟება. ეს იქნება  ნახშირბადის ემისიის შემცირებისკენ გადადგმული კიდევ ერთი ნაბიჯი.

იაპონია მსოფლიოში სათბური აირების ემისიით მეხუთე ადგილზეა და მიზნად ისახავს ნახშირბადის ნეიტრალიტეტის მიღწევას 2050 წლისთვის, თუმცა პროცესს ქვანახშირზე და თერმულ ელექტროსადგურებზე დამოკიდებულება აფერხებს. 

დასკვნა

შეგვიძლია ვთქვათ, რომ საქართველოში მნიშვნელოვანი ნაბიჯებია გადადგმული განახლებადი ენერგიის არატრადიციული წყაროების ათვისებისა და გამოყენების თვალ­საზრისით.  ქვეყნის ენერგოდამოუკიდებლობის მოპოვების გზაზე  მნიშვნელოვანია მზისა და ქარის ენერგიიის პოტენციალის ათვისება სეზონუ­რობის გათვალისწინებით, რაც უარყოფითი ბალანსის აღმოფხვრის გზაზე გარდამტეხ როლს შეასრულებს.

შეჯამებისათვის შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მთელი ძალისხმევა, რომელსაც მთავრობა მიმართავს და პოტენციურ ინვესტორებს სთავაზობს ხელშემწყობი ღონისძიების ერთობლიობას  ახალი ენერგოეფექტური და ინოვაციური ციფრული ტექნოლოგიებით განმტკიცებული ენერგოეფექტური პროექტების განხორციელების თვალსაზრისით,  მაინც დამოკიდებულია კერძო სექტორზე.  სამომავლოდ  გრძელვადიან ჭრილში უნდა შეფასდეს   ყველა ის ნიუანსი, რომელიც არა დღეს, არამედ რამდენიმე წლის შემდეგ იქონიებს გავლენას საწარმოო სიმძლავრის ეფექტიანობაზე. სწორი ანალიზი იძლევა სწორი და სამართლიანი სამომავლო შედეგების დანახვის საშუალებას, რის გათვალისწინებითაც კომპანიებს დღეს  მოუწევთ იმ ციფრული ტექნოლოგიების დანერგვა, რომელიც რეალურად ცვლის მსოფლიო ეკონომიკურ წესრიგს.  და თუ ისინი იქნებიან პირველები დარგში, არ გაუჭირდებათ ყველა ახალ გამოწვევაზე ადეკვატური პასუხების გაცემა.

კომპანიებში ავტომატიზებული მონიტორინგის და კონტროლის სისტემების შემოღება  ხშირად ხდება არასერიოზული განხილვის საგანი, მაგრამ შესაძლებელია ენერგიის მოხმარების გაუმჯობესების ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური გზა სწორედ რომ წარმოების პროცესის დიგიტალიზაცია გახდეს.

უნდა ითქვას, რომ სწორი გეგმარების და ფინანსირების პირობებში ნებისმიერი საწარმო გახდება კონკურენტუნარიანი.

განახლებადი ენერგიის წყაროზე გადასვლა, ანუ ქარისა და მზის ენერგიების სიმძლავრეების ათვისება, იქნება ხმამაღალი სიტყვა სუფთა და მწვანე წარმოების დანერგვის პროცესში.

შესაბამისად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ  IT სექტორში განხორციელებული ინვესტიციები თავის მხრივ გავლენას იქონიებს საქართველოში მიმდინარე საინვესტიციო ენერგოეფექტური პროექტების დიგიტალიზაციაზე, რაც დადებით ეფექტს მოგვცემს ეკონომიკის სხვადასხვა სექტორში.

ყველა ეს აქტივობა აძლიერებს საქართველოს ეკონომიკას. ტურიზმის, ექსპორტისა და პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მძლავრი მაჩვენებლების დახმარებით, მან დააფიქსირა მშპ-ის ორნიშნა ზრდა ბოლო ორი წლის განმავლობაში (2022 წელს 10.1%-იანი ზრდა 2021 წლის 10.4%-იანი ზრდის შემდეგ). 2023 წელს მსოფლიო ბანკი 4%-იან ზრდას პროგნოზირებს,  2024 წელს კი — 5%-იანს, რაც ნიშნავს, რომ ევრაზიის რეგიონში საქართველოს ეკონომიკა ყველაზე წარმატებული  იქნება. ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი საქარ­თველოს მტკიცე მხარდამჭერია და 2022 წელს ქვეყანაში 218 მილიონი ევროს (232,8 მილიონი აშშ დოლარი) ინვესტიცია მოახდინა. კატარინა ბიორლინ ჰანსენი, ბანკის რეგიონალური დირექტორი კავკასიაში, აღნიშნავს, რომ EBRD დაეხმარა საქართველოს „ინკლუზიური, მწვანე და უფრო ციფრული ეკონომიკის“ აშენებაში.

მზარდი ინფლაცია, მაღალი საპროცენტო განაკვეთები და კონფლიქტი ზეწოლას ახდენს  მთელი მსოფლიოს ეკონომიკაზე, მაგრამ ძლიერი ეკონომიკური მაჩვენებლებით და ინვესტორების მხარდაჭერით საქართველო  ზუსტად სწორი მიმართულებით მიდის, რათა გაიზარდოს და გახდეს გლობალური ბიზნესის ცენტრი. 

გამოყენებული ლიტერატურა

1. საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი კომისია.
2. საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამისისტრო.
3. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური.
4. ჩაკვეტაძე კ., სტატია: 2025 წლიდან ტოკიოში სახლების მზის პანელებით აღჭურვა სავალდებულო ხდება, 12.01.2023.
5. კეშელავა დ. (2017), განახლებადი ენერგიის გამოყენების პოტენციალი საქართველოში და მისი მაკროეკონომიკური შინაარსი.
6. ჩხაიძე ბ. (2014), "ენერგეტიკა და ენერგოუსაფრთხოება (განახლებადი ენერგიის გამოყენების არსებული დონისა და მისი გაუმჯობესების სტრატეგია)“, გამოწვევები საქართველოს ენერგოსექტორში და მდგრადი განვითარება.
7. მინდიაშვილი შ., რევიშვილი ვ., ინვესტირების შესაძლებლობები და ეტაპები ენერგოეფექტურობის პროექტებში.
8. Amri, F. (2017) „Intercourse across economic growth, trade and renewable energy consumption in developing and developed countries“. Renewable and Sustainable Energy Reviews 69: 527–534. https://doi.org/10.1016/j.rser
9. http://www.eecgeo.org/ge/activities.htm
10. http://geoeconomics.ge/?p=10742
11. http://www.energocredit.ge/sites/default/files/best_practice_guide_ge.pdf
12. https://nexusintegra.io/digital-transformation-renewable-energy/
13. https://sponsored.bloomberg.com/article/how-georgia-s-economy-is-defying-the-global-downturn